Hodowla zwierząt

Zwierzęta towarzyszą człowiekowi od zarania dziejów. Proces ich udomowiania rozpoczął się ok. 10 tys. lat temu. Człowiek udomowił łącznie ponad 90 gatunków zwierząt, choć część z nich obecnie występuje tylko w stanie wolnym. Proces udomowienia jednak trwa nadal, gdyż w przyrodzie ciągle odkrywamy gatunki zwierząt o unikatowych właściwościach, które mogą być wykorzystane w produkcji żywności, ale również jako zwierzęta towarzyszące w poprawie dobrostanu życia człowieka. Największe zmiany cech użytkowych zwierząt udomowionych nastąpiły w XX wieku. W tym czasie wprowadzono genetykę populacji, genomikę, poznano procesy fizjologicznych przemian w organizmach zwierząt, opracowano systemy wartościowania pasz, określono ich zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, poznano możliwości produkcyjne, ale też genetyczne i środowiskowe uwarunkowanie ich zdrowia i produkcji. Wydajność zwierząt zwiększyła się wielokrotnie, w tym wydajność mleka, liczba znoszonych jaj, tempo przyrostów i wykorzystanie paszy. Zmieniły się także relacje z człowiekiem. Zoopsychologia pozwala odkrywać ciągle nowe unikatowe cechy i właściwości zwierząt, co pozwala lepiej zrozumieć ich zachowanie i potrzeby. Są to informacje wykorzystywane do poprawy dobrostanu życia zwierząt, warunków ich utrzymania i hodowli. Obecnie, obok tradycyjnych form użytkowania zwierząt (praca, produkcja mleka, mięsa, jaj, miodu itp.) coraz większego znaczenia nabierają alternatywne formy ich wykorzystania (towarzyszenie człowiekowi, animaloterapia, sport, rekreacja itp.). A zatem, zwierzęta nie tylko dostarczają pracy i pokarmu, ale w coraz szerszym zakresie towarzyszą człowiekowi, poprawiają jego zdrowie i komfort życia.
W globalizującym się świecie dotychczasowe kształcenie na kierunku zootechnika powinno być rozszerzone o podstawy hodowli i użytkowania innych gatunków zwierząt, w tym ssaków i ptaków o różnym stopniu udomowienia i zwierząt laboratoryjnych. Hodowla tych zwierząt z każdym rokiem nabiera coraz większego znaczenia, szczególnie w krajach rozwiniętych gospodarczo. Niestety, w dalszym ciągu, nadzór nad handlem, dystrybucją i utrzymaniem zwierząt pozostaje często w rękach amatorów nieznających podstawowych zasad chowu, hodowli i użytkowania, co powoduje stres i czyni krzywdę zwierzętom.
Zootechnika obecnie powinna być nauką o hodowli wszystkich zwierząt - hozologią, a nie dyscypliną zawężoną tylko do zwierząt gospodarskich. W procesie edukacji powinna dostarczyć wiedzy o chowie i hodowli różnych gatunków zwierząt utrzymywanych i hodowanych przez człowieka, by zapewnić im, niezależnie od kierunku użytkowania, dobrostan zgodny z ich fizjologią i zdolnością odbierania złożonych relacji z człowiekiem. Prawo o ochronie zwierząt, ratyfikowane przez większość krajów świata, musi być respektowane, by zwierzęta żyły w godziwych warunkach, a kontakt z człowiekiem tego nie burzył. Każda hodowla i działalność komercyjna w tym zakresie powinny być poprzedzone koniecznością uzyskania odpowiedniej koncesji, która określi kompetencje hodowców oraz zapewni zwierzętom warunki utrzymania i hodowli zgodne z ich potrzebami, a także zapewni realizację przepisów prawa o hodowli zwierząt.
Uwzględniając powyższe aspekty, rozszerzamy treść podręcznika o nowe gatunki i formy utrzymania zwierząt, m.in. o: inne ssaki w hodowli, zwierzęta towarzyszące człowiekowi i zwierzęta laboratoryjne, hodowlę ryb. Choć nie wyczerpują one wiedzy w tym zakresie, to wskazują na nowe gatunki zwierząt spotykane w hodowli w kraju i na świecie. Obecna wiedza dotycząca zwierząt gospodarskich jest już znacząca, natomiast wiedza na temat chowu i hodowli innych gatunków - często bardzo powierzchowna. Rozszerzony zakres podręcznika wynika też z faktu, że jest on kierowany do studentów wielu kierunków studiów, w tym: zootechniki, rolnictwa, weterynarii, techniki rolniczej i leśnej, budownictwa, ochrony środowiska oraz do młodzieży techników rolniczych. Jest również swoistym kompendium wiedzy dla hodowców zwierząt gospodarskich oraz hodowców utrzymujących inne gatunki zwierząt.
Oddajemy do rąk Czytelników podręcznik będący kontynuacją znanego już na rynku „Chowu i hodowli zwierząt”. Zdecydowaliśmy się na zmianę tytułu z uwagi na wprowadzenie nowych rozdziałów omawiających inne zwierzęta użytkowe. Nowy tytuł wierniej oddaje treść podręcznika.
Tadeusz Szulc