Jesteśmy społecznością, która kocha książki

(...) historia uczy, że to nie silni i szczęśliwi, ale krusi i przestraszeni się najgorszego. (38).

Kostrzyńskiego starego miasta nigdy nie odbudowano (...) jedni nazywają polską Hiroszimą, inni polskimi Pompejami. (83).

Osadnik w pierwszej kolejności musi uznać Odrzanię za dom, nie chce czuć się tu obco, osadnik potrzebuje umoić sobie tę krainę, otoczyć się własnymi słowami i obrazami. ( 75).

Zdziwiłem się, gdy u Timothy'ego Snydera w 'Skrwawionych ziemiach' wyczytałem kiedyś, że "najbardziej prześladowaną mniejszością narodową w Europie w drugiej połowie lat trzydziestych nie było 400 tysięcy niemieckich Żydów, lecz 600-tysięczna w przybliżeniu grupa sowieckich Polaków".

Choć więc dziś wrocławianie chętnie mówią o Wrocławiu jako o lwowskim mieście, ze Lwowa mógł pochodzić zaledwie co dwudziesty wrocławianin, a może i mniej.

Pamięć to oparta na faktach baśń...

Są fakty.
Fakty plus interpretacja historyka to historia.
Historia plus opowieść to pamięć.
Gdy na co dzień mówimy o historii, wydaje nam się, że mówimy o faktach, a tak naprawdę mówimy o pamięci.

Ale przeszłość na ogół przepada, historią staje się ułamek ułamków faktów, a pamięcią ułamek historii. Historycy z rwącego potoku wyławiają strzępki, a potem ktoś układa z nich dziwny kształt i ogłasza - "oto Ukraina!". Drudzy z podobnego potoku wybierają parę innych strzępów, żeby zakrzyczeć - "oto Polska!". A potem miliony uczą się tych opowieści na pamięć i są gotowe za nie życie oddawać i życie odbierać.

Czego się nie opowie, to nie istnieje, a kto najpiękniej opowiada, ten ma władzę. Polacy wiedzą, że wielkie narracje wygrywają wojny równie często jak wielkie armie.

Wiara w jedną jedyną prawdę musi prowadzić do zbrodni.

Winston Churchill mówi o „zachęcaniu rządu polskiego do niesłusznych wtargnięć do Niemiec", a potem, rozważając przekazywanie Polsce niemieckich ziem, dodaje, że „byłoby nieszczęściem tak przekarmić polską gęś niemieckim jadłem, żeby zdechła z nie- strawności".