Oto książka, która robi wszystko, by zniechęcić do siebie czytelnika.
Odpychający tytuł, naszpikowany transkrypcjami z japońskiego wstęp, przeciętna okładka, brak przypisów, czy spis treści, który z niezrozumiałych powodów podaje tylko tytuły opowiadań, całkowicie pomijając ich autorów.
Cierpi na tym sama publikacja, a także praca włożona w wydanie przez redakcję, grafików i tłumacza. Można to było rozegrać o wiele lepiej od strony edytorskiej.

Tym większa szkoda, ponieważ opowiadania dobrane zostały starannie i większość z nich trzyma poziom. Do łapy dostajemy 10 opowiadań dziesięciu różnych autorów, w tym m.in. Ryūnosuke Akutagawy.

Zgodnie z zapowiedzią wydawcy, w każdej z historii pojawia się temat miłości, co zgrabnie spaja je w jedną całość.
Ogólny poziom "Chrestomatii..." opisałbym jako przyzwoity, jednak dla części opowiadań określenie "przeciętny" byłoby komplementem. Szczególnie dla "Ryżowca", "Kochanej" i "Miłości platonicznej".

Są też rzeczy naprawdę dobre. Wybiorę trzy najlepsze moim zdaniem historie z całego zbioru. Przy dwóch z nich nie mam żadnych wątpliwości ("Laboratorium", "Poza miłością i nienawiścią"),nad trzecim musiałem się zastanowić.
Po krótkim namyśle zdecydowałem się na "Jesień" Akutagawy, czyli historię dwóch sióstr zakochanych w tym samym mężczyźnie, który na dodatek jest ich kuzynem. Garść niedopowiedzeń i wszechobecna nostalgia stanowią o klasie tego utworu.

Dalej, wspomniane już "Poza miłością i nienawiścią" - najdłuższe opowiadanie w "Chrestomatii...". Kan Kikuchi przedstawia historię Ichikuro - młodego wasala, który najpierw zabija swego pana, a następnie ucieka z jego konkubiną by otworzyć karczmę w której zakochani mordują co bogatszych gości. W Ichikuro dokonuje się stopniowa przemiana i w końcu postanawia odpokutować za swoje grzechy. Zamieszkuje w skalnej grocie i własnymi rękami próbuje wydrążyć 300-metrowy tunel w litej skale. Tymczasem po wielu latach na jego trop wyrusza Jitsunosuke, syn zamordowanego przed laty pana. Wówczas trzyletnie dziecko, teraz chce pomścić swego ojca i zawzięcie szuka mordercy…

Na koniec najlepsze "Laboratorium". Przejmująca opowieść o szanowanym chirurgu, który traci żonę i wbrew protestom rodziny decyduje się dokonać sekcji zwłok. Rzekomo dla dobra nauki, a tak naprawdę, by pokazać swym kolegom po fachu, że błędnie zdiagnozowali przyczynę jej śmierci. Mocna, emocjonalna proza, która nie pozostawia obojętnym. Czekam na więcej twórczości Takeo Arishimy!

Mam nadzieję, że w przyszłości wydawnictwo Dialog dopracuje nieco swą wydawniczą formułę. Tym bardziej, że jest się czym chwalić, a cała seria "Skarby orientu" (do której należy także "Chrestomatia…") niestrudzenie przybliża wciąż tak mało w Polsce znane rejony literatury Dalekiego Wschodu. Za to należy się ogromny szacunek.

Oto książka, która robi wszystko, by zniechęcić do siebie czytelnika.
Odpychający tytuł, naszpikowany transkrypcjami z japońskiego wstęp, przeciętna okładka, brak przypisów, czy spis treści, który z niezrozumiałych powodów podaje tylko tytuły opowiadań, całkowicie pomijając ich autorów.
Cierpi na tym sama publikacja, a także praca włożona w wydanie przez redakcję, grafików...

W pierwszej chwili zaskoczył mnie motyw przewodni tego zbioru - miłość. Trzeba przyznać, że wybór tematu tak powszedniego jest dość ryzykowny, jednak autorka wyjaśnia, skąd taka decyzja: do otwarcia Japonii na wypływy zachodnie temat miłości w zasadzie w literaturze japońskiej nie istniał. Konflikt giri - ninjo? Obowiązkowo. Literatura erotyczna? Jak najbardziej. Miłość jako uczucie do przeżywania, temat sam w sobie? Jeśli już, to w poezji Heian, i to również wyrażona dość metaforycznie.

Dla czytelnika zachodniego styl japońskich opowiadań, przede wszystkim ich dialogi, może wydawać się niedojrzały, niemal szkolny i w jakimś sensie razi on sztucznością. Za to warstwa opisowa - przyroda, przeżycia wewnętrzne bohaterów - potrafi zaskoczyć wysoką próbą.
W zbiorze opowiadań mamy zatem historie nieszczęśliwych małżeństw, zawiązanych z "zachodniej" miłości, ale wbrew japońskiej tradycji; historie niespełnionych "zachodnich" miłości (delikatne i subtelne "Tarobo"); historie gorzkich i samotnych romansów "w nowoczesnym stylu" oraz trudnych i złożonych związkach ludzi, którzy chcą pogodzić stare obyczaj z nowymi wzorami zachowań ("Profesor Tomioka", dość okropne "Laboratorium", "Jesień").

Perełka tego zbioru? "Ryżowiec" Natsume Sosekiego, symboliczne, poetyckie, cudownie "estetyczne" opowiadanie - z braku lepszego terminu - o delikatności uczuć. Dla tego jednego niekonwencjonalnego tekstu, który w zasadzie nie mówi wprost o miłości, warto zadać sobie trochę trudu i odszukać ten zbiorek.

W pierwszej chwili zaskoczył mnie motyw przewodni tego zbioru - miłość. Trzeba przyznać, że wybór tematu tak powszedniego jest dość ryzykowny, jednak autorka wyjaśnia, skąd taka decyzja: do otwarcia Japonii na wypływy zachodnie temat miłości w zasadzie w literaturze japońskiej nie istniał. Konflikt giri - ninjo? Obowiązkowo. Literatura erotyczna? Jak najbardziej. Miłość...

Pozycja ciekawa, ale raczej tylko dla miłośników literatury japońskiej.

Chrestomatia to antologia przeznaczona do celów edukacyjnych. Autorka wyboru i tłumaczka - Monika Szychulska, w obszernym wstępie nakreśla tło literackie i kulturowe prezentowanych utworów. A są to dłuższe i krótsze opowiadania z okresu gdy Japonia wychodziła z izolacjonizmu. Dopiero na końcu XIX wieku w literaturze japońskiej pojawił się motyw miłości w europejskim rozumieniu tego słowa.

Mamy tu opisaną miłość platoniczną, romantyczną, braterską, cierpienia nawróconego złoczyńcy a nawet opowiadanie w którym pojawiają się negatywne skutki szczepień. Moim zdaniem miłośnicy takich motywów znajdą je ciekawiej opisane w pierwszym lepszym wyborze literatury europejskiej z praktycznie dowolnego okresu. Jednak przyjemnie czytało mi się utwory będące wynikiem zmagania autorów z nowymi tematami.

Tłumaczenie, moim zdaniem, jest więcej niż dobre; autorka wyboru zgrabnie wyjaśnia zagadnienia specyficzne dla japońskiej kultury, rzadko tylko uciekając się do przypisów.

Pozycja ciekawa, ale raczej tylko dla miłośników literatury japońskiej.

Chrestomatia to antologia przeznaczona do celów edukacyjnych. Autorka wyboru i tłumaczka - Monika Szychulska, w obszernym wstępie nakreśla tło literackie i kulturowe prezentowanych utworów. A są to dłuższe i krótsze opowiadania z okresu gdy Japonia wychodziła z izolacjonizmu. Dopiero na końcu XIX wieku...

przeł. Monika Szychulska

1)Higuchi Ichiyō - Trzynasta noc, 十三夜 Jūsan'ya, Thirteenth Night (1895)

2)Kōda Rohan - Tarōbō,　太郎坊 (1900)

"Okazuje się, że mimo iż zapomniałem już o tym, co złe, to i tak pamiętam wszystko, co dobre i mimo iż zdaję sobie sprawę z tego, że to tylko trudne do odżałowania przywiązanie, od którego dawno powinienem był się odciąć, nie jestem w stanie wyrzucić tego wszystkiego z pamięci. A ponieważ nie tylko nie dowiadywałem się, jak dalej potoczyły się losy tej panny i czy kogoś w życiu spotkała, ale co więcej, nawet o tym nie myślałem, nie sądzę, bym w ogóle pragnął jakoś się o nią zatroszczyć. Jakże miałbym się tym martwić, skoro nie było nam dane być razem? Wiodę więc spokojne życie i jestem zadowolony z każdego dnia. I tylko czasami na powierzchni sake w Tarobo pojawiał się trudny do zniesienia cień, jaki pozostawiły wspomnienia z dawnych lat... I mimo że nie myślałem potem o niej w jakiś szczególny sposób, to jednak od czasu do czasu ją wspominałem, i kiedy pewnego dnia po raz pierwszy ze zdumieniem zdałem sobie sprawę z głębi uczuć, jakie niegdyś do niej żywiłem, ucieszyłem się, że wtedy nie straciłem przez to głowy (...)" (str. 42-43)

"Kiedy pomyślę, że wszystko, co pozostaje po młodości - krzykliwej i pięknej, gorącej i płomiennej - to ta łysina, ten odpowiednio zabarwiony czerwony jedwab, to jestem pod wrażeniem, ha, nawet teraz, siły przemijającego czasu. Bo jakże dziwną rzeczą jest ludzkie pokolenie?! Wszystko, także to, co tak zajmuje człowieka, dopóki nie wyłysieje, powoli ginie, jak giną szprychy z kół, koła z riksz, a i w końcu same riksze - oto przerażająca potęga czasu." (str. 43)

"Można usychać z tęsknoty, można gubić się w smutku ulotnego świata i, wiem teraz, że jeśli nie jest komuś pisane być z kimś, to tak będzie (...)" (str. 43)

3)Kunikuda Doppo - Profesor Tomioka, 富岡先生 Tomioka sensei (1902)

4) Natsume Sōseki - Ryżowiec, 文鳥 Bunchō (1908)

5)Mori Ōgai - Remont, 普請中 Fushinchū (1910)

"Powoli rozpinała guziczki długiej rękawiczki, po czym zdjęła ją i wyciągnęła ku niemu nad stołem prawą rękę. Watanabe z całą powagą uścisnął jej dłoń. Była chłodna. I ta chłodna dłoń trwała w uchwycie jego dłoni, a podkrążone oczy kobiety, które wydawały się jeszcze większe niż zwykle, wpatrywały się w niego uporczywie.
- Czy mogę cię pocałować?
Watanabe skrzywił się wyraźnie, by to zauważyła.
- Jesteśmy w Japonii." (str. 95)

6)Arishima Takeo - Laboratorium, 実験室 Jikkenshitsu (1917)

"- Co jest dla ciebie cenniejsze, twoje życie czy twoja nauka? - zagadnął rzeczowo, rezygnując nagle z metodycznej perswazji, i złożył wachlarz. On zaś odwrócił ponury wzrok od zakurzonego pokrowca mikroskopu i spojrzał na brata.
- Ja żyję nauką. A moje życie cenne jest na tyle, na ile cenna jest nauka, jaką żyję. To się przecież nie zmieni, bez względu na to, jak długo być mnie przekonywał." (str. 100)

"- (...) Każdy prędzej czy później umrze. Po śmierci ciało nie jest nikomu potrzebne i nadaje się chyba tylko do sekcji zwłok." (str. 102)

"Jestem jednych z wielu uczonych, których powinnością jest oddanie się nauce bez reszty. Wierzę w naukę i interesuje mnie ona. Ale jestem też człowiekiem i jak każdy człowiek pragnę życia, nie, ja muszę żyć! Nie ma to być próba przeżycia życia. Ale doświadczanie życia. Nie doświadczanie w sensie doświadczenia laboratoryjnego. Jednakże nauka, której służę, od początku do końca opiera się na doświadczeniach laboratoryjnych. Zatem na skali całego mojego życia musi znajdować się minimalny punkt, jakim jest życie, oraz maksymalny punkt, jakim jest obserwacja. Czy zdołam jednak odnaleźć, w określonej w ten sposób skali życia, zadowolenie z nauki, której służę, a jednocześnie gotowość do przyjęcia czekających mnie w związku z tym trudności? - zapytywał sam siebie - Co jest cenniejsze, życie czy nauka? Co to za nauka, jeśli człowiek zatraca w niej samego siebie - nie potrafił obronić swojego dotychczasowego stanowiska." (str. 111)

"Dostrzegł bowiem rysujący się wyraźnie w duszy obraz ostatnich chwil życia żony, obraz, który niczym niszczycielska bomba uderzył w potęgę nauki, w jaką dotychczas wierzył, w jego godność uczonego, w męskie opanowanie i wszystkie inne mury, broniące przystępu do jego serca." (str. 113)

"(...) pamiętał też ból, jakiego doznawał dawno temu, kiedy postanowił całe swoje życie poświęcić odtąd nauce, i wiedział, że oznacza to także zgodę na to, że w pewnym sensie będzie się od tej pory zabijał." (str. 118)

"Po co w ogóle przyszli na ten świat? Co zadecydowało, że spośród miliardów ludzkich istnień to właśnie oni wybrali siebie nawzajem i stali się mężem i żoną? Dlaczego żona odeszła przed nim? Dlaczego spotkał ją taki los, że jej pocięte na kawałki ciało spoczywa zanurzone w alkoholu? Dlaczego te przedziwne rzekome zbiegi okoliczności zmuszają go do płaczu, którego nie może powstrzymać?..." (str. 119)

"Żyć nauką - jakąż miał czelność głosić bezwstydnie tego typu przerażające brednie?! Nie wiedział już, co o tym wszystkim myśleć. Ale nie znał innej drogi, jak tylko podjąć się próby skorygowania swojego sposobu myślenia." (str. 119)

7)Kikuchi Kan - Poza miłością i nienawiścią, 恩讐の彼方に Anshū no kanata ni (1919)

8)Akutagawa Ryūnosuke - Jesień, 秋 Aki, Autumn (1920)

"Kobiety to muzy i boginie, a rzeczą męską jest je oczarowywać." (str. 167)

9)Yokomitsu Riichi - Kochana, 御身 Onmi (1923)

"Jakże wielkim nieszczęściem jest wpaść w sidła miłości. Ti dlatego, że z góry liczymy na wzajemność. Ale nie możemy na nią nie liczyć. I tak, nie wiedząc dlaczego musimy na nią liczyć, a jednocześnie nie mogąc przestać na nią nie liczyć, miotamy się, podczas gdy miłość tkwi na swoim miejscu. Jak rachmistrz w kasie. Nieprawdaż?" (str. 190)

10)Shiga Naoya - Miłość platoniczna, プラトニックラブ Puratonikku rabu, Platonic love (1925)

"Uświadomiłem sobie, że to przecież z tego powodu od dawna żywiłem do tej kobiety nikłe uczucie jakby zakochania. I pomyślałem, że bez względu na to, jakie byłoby nikłe, zawsze jednak była to miłość platoniczna. Doszedłem do wniosku, że dobrze jest przeżyć coś takiego. Gdybym chciał o niej zapomnieć, wystarczyłby mi rok czy dwa. Ale równie dobrze mogę wspominać ją jak moją ukochaną. I nikt przez to nie cierpi. A skoro nikt przez to nie cierpi, to miłość ta nie jest miłością nazbyt głęboką, co nie znaczy, że taka właśnie miłość jest przez to bezwartościowa." (str. 198)

przeł. Monika Szychulska

1)Higuchi Ichiyō - Trzynasta noc, 十三夜 Jūsan'ya, Thirteenth Night (1895)

2)Kōda Rohan - Tarōbō,　太郎坊 (1900)

"Okazuje się, że mimo iż zapomniałem już o tym, co złe, to i tak pamiętam wszystko, co dobre i mimo iż zdaję sobie sprawę z tego, że to tylko trudne do odżałowania przywiązanie, od którego dawno powinienem był się odciąć, nie jestem w stanie...

Tytuł niewątpliwie robi wrażenie (bo taki… ambitny),ale nie jest do końca ścisły, bo chrestomatia, to zwykle wybór fragmentów utworów – w odróżnieniu od określenia miscellanea, które oznacza zbiór różnych utworów, różnych autorów. W każdym razie w zbiorku, o którym mowa, zawarte są opowiadania i nowele w całości, a nie ich fragmenty.
 
Era Meji, która rozpoczęła się w Japonii w 1868 roku, przyniosła zmiany, które porównać można do rewolucji kulturalnej w Chinach. Polityka izolacjonizmu i pogardliwego odrzucania wszystkiego, co nie japońskie, uległa odwróceniu o 180 stopni. Japończycy zaczęli otwierać się na Zachód, a nawet z determinacją i zapałem godnym niewątpliwie lepszej i słuszniejszej sprawy, bałwochwalczo go naśladować.
W tym właśnie czasie zniszczono, lub wyrzucono, co na jedno wychodzi, mnóstwo przedmiotów, które zaliczyć można do wyrobów rzemiosła artystycznego, ale nawet dzieł sztuki. Na śmietniku lądowały cudowne, dwustuletnie jedwabne kimona, bo szczytem marzeń okazał się nagle garnitur z taniego amerykańskiego domu towarowego.
 
Przewrót nastąpił też w literaturze i sztuce, a japońscy pisarze naśladować zaczęli romantyczne powieści europejskie. Wynikało z tego wiele problemów, pojawiła się potrzeba stworzenia japońskich odpowiedników pojęć, które wcześniej w tym kraju nie istniały, na przykład „miłość” czy „czystość” (w znaczeniu dziewictwa, lub wstrzemięźliwości płciowej).
 
„Chrestomatia współczesnych opowiadań japońskich”, to zbiorek dziesięciu utworów o miłości. O miłości takiej, jak ją rozumieli, czy próbowali zrozumieć, z różnym zresztą skutkiem i efektem, japońscy pisarze w erze Meji i następującej po niej erze Taishŏ, czyli na przełomie XIX i XX wieku.
 
Poziom utworów jest bardzo różny, ale ich ocenę pozostawiam czytelnikom. Natomiast sam zbiór jest niewątpliwie ciekawym… eksperymentem.

Tytuł niewątpliwie robi wrażenie (bo taki… ambitny),ale nie jest do końca ścisły, bo chrestomatia, to zwykle wybór fragmentów utworów – w odróżnieniu od określenia miscellanea, które oznacza zbiór różnych utworów, różnych autorów. W każdym razie w zbiorku, o którym mowa, zawarte są opowiadania i nowele w całości, a nie ich fragmenty.
 
Era Meji, która rozpoczęła się w...

"Chrestomatia współczesnych opowiadań japońskich" to zbiór dziesięciu krótkich opowieści, których tematem przewodnim jest miłość. Opowiadania pochodzą z okresu Meiji oraz Taisho, kiedy to Japonia porzuciła politykę izolacjonizmu i zwróciła się ku temu co zachodnie, naśladując obowiązujące trendy nie tylko w stylu życia, ale też w działalności literackiej. Zebrane w tomiku opowieści stanowią próbę oddania europejskiej idei miłości romantycznej, która w japońskiej wersji nadal zabarwiona jest wyraźnym kolorytem Wschodu. Jest to miłość subtelna, melancholijna, pełna niedomówień, tęsknoty i żalu, nasycona dużym ciężarem emocjonalnym. Czytelnik musi wychwytać drobne subtelności wplecione w fabułę, które budują całość danej opowieści.
Poziom opowiadań jest bardzo różny, jest to jednak raczej lektura dla koneserów i fascynatów, pozostałym może wydawać się po prostu nieciekawa.

"Chrestomatia współczesnych opowiadań japońskich" to zbiór dziesięciu krótkich opowieści, których tematem przewodnim jest miłość. Opowiadania pochodzą z okresu Meiji oraz Taisho, kiedy to Japonia porzuciła politykę izolacjonizmu i zwróciła się ku temu co zachodnie, naśladując obowiązujące trendy nie tylko w stylu życia, ale też w działalności literackiej. Zebrane w tomiku...

Mieszane uczucia, spodziewałam się więcej. Ot, dla wielbicieli tego typu ascetycznej sztuki.

Mieszane uczucia, spodziewałam się więcej. Ot, dla wielbicieli tego typu ascetycznej sztuki.