Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg

Niezbyt lekka książka - skierowana raczej dla studentów, tylko też pod określonym warunkiem: jeśli kogoś interesuje historia dziedziny naukowej, bo od czasu jej napisania trochę zdążyło się zmienić.

Niezbyt lekka książka - skierowana raczej dla studentów, tylko też pod określonym warunkiem: jeśli kogoś interesuje historia dziedziny naukowej, bo od czasu jej napisania trochę zdążyło się zmienić.

„Ale Kartezjusz się mylił. Myśl moja nie jest dowodem mojego istnienia” – pisał w „Psalmie o trzcinie” Roman Brandstaetter. Przypomniałem sobie tę frazę, czytając książkę Antonia Damasio. Amerykański neurobiolog próbuje przekonać nas, że słynny filozof nie miał racji, wyprowadzając byt z myślenia.

Autor „Błędu Kartezjusza” prowokuje wręcz do odwrócenia tezy: Cogito ergo sum. Nie jest tak, że istnieję, dlatego że myślę. To najpierw pojawia się egzystencja, a dopiero potem rodzi się intelekt. Taki porządek zachodzi w naturze, tak działa ewolucja. Z badań mózgu wynika, że jego starsze części odpowiadają za elementarne działania i reakcje, a dopiero nowsze za myślenie. Przy czym nie powinno się tego tak ostro formułować, gdyż nie da się w prosty sposób przypisać danemu zjawisku psychicznemu podstawy fizykalnej.

Współcześnie wiemy, że „obwody ludzkiego mózgu tworzy kilka miliardów neuronów. Liczba tworzonych przez nie synaps sięga przynajmniej biliarda. Długość połączeń aksonowych w mózgu człowieka jest rzędu kilkuset tysięcy mil”.

Damasio, analizując tę złożoność, utrzymuje, że dotyczy ona całej struktury człowieka. Mózg (umysł) jest według niego najściślej powiązany z ciałem. Gdyby udało się go wyizolować, oderwać od ciała, myślelibyśmy i czuli zupełnie inaczej (o ile byłoby to w ogóle możliwe). Tytułowy błąd Kartezjusza polega zatem na rozcięciu (zburzeniu) owej naturalnej jedności między res cogitans a res extensa, co zaciążyło na nauce, medycynie, a nawet mentalności ludzi Zachodu.

Nie ukrywam, że lektura „Błędu Kartezjusza” była dla mnie trudna. Autor pomyślał swą pracę jako publikację popularnonaukową, ale więcej w niej treści specjalistycznych niż skierowanych do laików. Książka jest bardziej naukowa niż popularna. Brak w niej trochę polotu, fascynujących przykładów, błyskotliwych porównań. Przy czym nie jest tak, że nie znajdziemy ich w ogóle.

Najciekawsze rozdziały dotyczą przypadku Phineasa Gage’a z 1948 r. Otóż ten młody człowiek, pracując jako kierownik budowy kolei w Cavendish w stanie Vermont, doznał poważnego uszkodzenia mózgu na skutek niespodziewanego wybuchu ładunku z prochem strzelniczym – stalowy pręt przebił na wylot jego czaszkę, niszcząc znaczną część płatów czołowych. Gage’owi pozornie nic się nie stało, co samo w sobie było wielką sensacją. Po krótkim czasie odzyskał świadomość, mógł normalnie mówić i funkcjonować. Niebawem dostrzeżono jednak zmiany w jego osobowości. Z miłego, zaradnego i odpowiedzialnego człowieka stał się kimś zupełnie innym – jego zachowanie odznaczało się teraz wulgarnością, agresją i niezdolnością do podejmowania decyzji związanych z racjonalnym planowaniem (co oczywiście odbiło się negatywnie na jego życiu osobistym i zawodowym).

„Ale Kartezjusz się mylił. Myśl moja nie jest dowodem mojego istnienia” – pisał w „Psalmie o trzcinie” Roman Brandstaetter. Przypomniałem sobie tę frazę, czytając książkę Antonia Damasio. Amerykański neurobiolog próbuje przekonać nas, że słynny filozof nie miał racji, wyprowadzając byt z myślenia.

Autor „Błędu Kartezjusza” prowokuje wręcz do odwrócenia tezy: Cogito ergo...

Nie aż tak fascynująca jak rozważania Dennetta, ale komplementarna, bo otwierająca perspektywę neurobiologiczną na słynną głębotę Kartezjusza.

Nie aż tak fascynująca jak rozważania Dennetta, ale komplementarna, bo otwierająca perspektywę neurobiologiczną na słynną głębotę Kartezjusza.

Niesymetryczność przyjemności i bólu, markery somatyczne (czy coś jest zakodowane w postawie ciała?),"wspomnienia przyszłości", przyrostowość modeli reprezentacji ciała i środowiska, emocje antycypujące i emocje będące konsekwencjami.

Niesymetryczność przyjemności i bólu, markery somatyczne (czy coś jest zakodowane w postawie ciała?),"wspomnienia przyszłości", przyrostowość modeli reprezentacji ciała i środowiska, emocje antycypujące i emocje będące konsekwencjami.

Wspaniała książka po której człowiek staje sie mądrzejszy. Mam wszystkie książki tego autora które pojawiły sie w języku polskim i szczerze go polecam

Wspaniała książka po której człowiek staje sie mądrzejszy. Mam wszystkie książki tego autora które pojawiły sie w języku polskim i szczerze go polecam

Antonio Damasio zajmuje się ciekawym tematem współdziałania emocji, mózgu i ludzkiego ciała. Podważa tym samym utarte w naszej kulturze opinie o rozdzielności między umysłem a emocjami. Jego podejście oparte jest na integralności ludzkiego organizmu. Swoje obserwacje i koncepcje ilustruje za pomocą przykładów pacjentów z różnymi dysfunkcjami neurologicznymi i występującymi u nich objawami. Moją szczególną uwagę przykuła opisana w książce hipoteza markera somatycznego. Jestem nią zafascynowana i myślę, że jest w dużym stopniu wiarygodna.

Antonio Damasio zajmuje się ciekawym tematem współdziałania emocji, mózgu i ludzkiego ciała. Podważa tym samym utarte w naszej kulturze opinie o rozdzielności między umysłem a emocjami. Jego podejście oparte jest na integralności ludzkiego organizmu. Swoje obserwacje i koncepcje ilustruje za pomocą przykładów pacjentów z różnymi dysfunkcjami neurologicznymi i występującymi...

Pod tytuł zdecydowanie nie myli. Głównymi motywami przewodnimi książki jest właśnie relacja pomiędzy emocjami, umysłem, a mózgiem. Autor powołując się zarówno na zjawiska znane z historii neuronauki, własne badania kliniczne, a także najnowsze osiągnięcia neurobiologii wyjaśnia w jaki sposób emocje i doznania z całego ciała wpływają na ludzki mózg, a przede wszystkim wyższe funkcje poznawcze, takie jak rozumowanie i podejmowanie decyzji. Badając także przypadki osób z uszkodzeniami mózgu, Damasio przedstawia zaskakujące wnioski i utwierdza w przekonaniu o ścisłej relacji pomiędzy umysłem, mózgiem, a resztą ciała.

Pod tytuł zdecydowanie nie myli. Głównymi motywami przewodnimi książki jest właśnie relacja pomiędzy emocjami, umysłem, a mózgiem. Autor powołując się zarówno na zjawiska znane z historii neuronauki, własne badania kliniczne, a także najnowsze osiągnięcia neurobiologii wyjaśnia w jaki sposób emocje i doznania z całego ciała wpływają na ludzki mózg, a przede wszystkim wyższe...

Ciekawe szczególnie w perspektywie dzisiejszej "biomedycznej" medycyny, jednak wydaje mi się, że książka mogła zawierać więcej informacji opisanych zwięźlej.

Ciekawe szczególnie w perspektywie dzisiejszej "biomedycznej" medycyny, jednak wydaje mi się, że książka mogła zawierać więcej informacji opisanych zwięźlej.

Jestem, więc myślę.
Książka ma kilka świetnych recenzji, więc pozwolę sobie tylko na krótką opinię, gdyż daje mi ona prawo do subiektywizmu, a bardzo go w tym wypadku potrzebuję.

" Błąd Kartezjusza" uważam za lekturę godną uwagi, koncepcję przedstawioną przez profesora Damasio za bardzo ciekawą, logiczną i rozwijającą. Kwestionowanie obowiązujących dogmatów zazwyczaj budzi dreszcz emocji i ciekawość, natomiast kwestionowanie ich w taki sposób i w takim stylu, jak robi to Damasio, to przygoda intelektualna i, tak, też emocjonalna.
Sama książka jest napisana z dużym ukłonem w stronę takich, jak ja czytelników, czyli ciekawskich laików, więc nie miałam problemów ze śledzeniem i rozumieniem wywodu.
Nie ukrywam, że moją uwagę na tę pozycję zwrócił tytuł.
O Kartezjuszu już się wyrażałam, ale cieszę się, że mogę to zrobić jeszcze raz.
Pominę, całkiem nieobiektywnie, jego zasługi na innych polach, a odniosę się do mechanistycznej koncepcji przyrody.
Jakąż zaburzoną kreaturą trzeba być, żeby wymyślić coś takiego! I udowadniać ten wymysł robiąc wiwisekcję psa, i twierdzić, że wycie krojonego zwierzęcia jest dźwiękiem maszyny!
Uruchomiła mi się reprezentacja dyspozycyjna.
(Sądzę, że Robert Hare nie miałby problemu z postawieniem diagnozy Kartezjuszowi.)
Profesor Damasio wymienia "niewdzięcznie i nieuprzejmie" więcej, niż jeden błąd Kartezjusza, precyzując, który z całej palety znalazł się w tytule książki.
Przerażające jest to, że wciąż ciągniemy za sobą ten kartezjański plecak dualizmu, że ma on wpływ na naszą współczesność, że czai się skrycie w naukach kognitywnych, w medycynie.
Jeszcze całkiem niedawno nie stosowano w szpitalach znieczulenia przy zabiegach u noworodków, bo rzekomo nie odczuwają bólu...
Skąd takie przekonanie personelu medycznego? Ano, pewnie ze szkoły.

Książkę polecam wszystkim ciekawskim.
A dla miłośników zwierząt zamieszczam króciutki cytat:
"Nie widzę powodu, dla którego pozbawione zdolności językowej zwierzęta nie mogłyby tworzyć takich narratywów (pierwszego rzędu)." - (str. 267)

Jestem, więc myślę.
Książka ma kilka świetnych recenzji, więc pozwolę sobie tylko na krótką opinię, gdyż daje mi ona prawo do subiektywizmu, a bardzo go w tym wypadku potrzebuję.

" Błąd Kartezjusza" uważam za lekturę godną uwagi, koncepcję przedstawioną przez profesora Damasio za bardzo ciekawą, logiczną i rozwijającą. Kwestionowanie obowiązujących dogmatów zazwyczaj...

Książka (jak sam tytuł wskazuje) dla osób, które interesują się tym, jak funkcjonuje nasz mózg, umysł i po co nam właściwie emocje. Żeby jednak w pełni ją docenić, trzeba mieć już chociaż minimalne pojęcie o neurologii. Ja, jako kompletny laik momentami gubiłam się w tym wszystkim i łapałam się na tym, że moje myśli błądzą wokół zupełnie innych tematów. Szczerzę muszę przyznać, że wielu rzeczy omawianych przez autora, związanych właśnie z funkcjonowaniem mózgu kompletnie nie rozumiem. Było jednak też sporo wątków, które autentycznie mnie zainteresowały i mimo wszystko czuję się po tej lekturze troszkę mądrzejsza ;) Z pewnością nie poleciłabym tej książki każdemu, ale jeśli kogoś interesuje taka tematyka, to myślę, że się nie zawiedzie.

Książka (jak sam tytuł wskazuje) dla osób, które interesują się tym, jak funkcjonuje nasz mózg, umysł i po co nam właściwie emocje. Żeby jednak w pełni ją docenić, trzeba mieć już chociaż minimalne pojęcie o neurologii. Ja, jako kompletny laik momentami gubiłam się w tym wszystkim i łapałam się na tym, że moje myśli błądzą wokół zupełnie innych tematów. Szczerzę muszę...