Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Rozkręca się nam seria opowiadań amerykańskich od wydawnictwa Czarne. Tym razem grubszy tom zatytułowany „Komu ukazał się wiatr” autorstwa Carson McCullers. Trafiamy na gorące Południe Stanów Zjednoczonych, żeby przyjrzeć się tamtejszym mieszkańcom. A właściwie ich stosunkowi do świata, co do którego pewności nie czują wcale. Powoduje to, że w ich myśli, postanowienia i postępowania wkrada się niepewność charakterystyczna dla ludzi tracących wiarę w świat. Nie mających oparcia w świecie i – więcej – czujących, że ten świat się kończy lub niespektakularnie urwie się nagle.

Samotność i niespełnienie bohaterów jest widoczne, ale co lepsze opowieść toczy się powoli. Jakby z musu. McCullers dysponuje znakomitym warsztatem pisarskim. Otóż stawia ona na rzeczy drobne, niedopowiedzenia, czasem każe swoim bohaterom zapomnieć słowa lub odbiera coś cennego. A może ona nic nie robi? Może jedynie posiadła umiejętność obserwacji, a potem przelania jej w opowieść. Jakkolwiek by nie było dzięki niej możemy mieć przed oczami codzienność w pełnym kształcie, a więc i złożoną z rzeczy błahych lub niepotrzebnych.

Surowość południowego terytorium Stanów kontrastuje z pewną poetyckością tych tekstów. Jakbym się nie silił, to nie ucieknę od słowa klimat. Jest go tu aż nadmiar. Ścieka wprost na czytającego. Zwyczajność jeszcze to potęguję, a mam tu na myśli zwyczajność gestów: ktoś siedzi, ktoś leży, ktoś patrzy się w kominek i wokół tego historia się buduje. I teraz najważniejsze i najtrudniejsze zarazem: nie ma tu efekciarstwa, żadnego moralizatorstwa, żadnej poprawności, a „akcję” do przodu pchają dialogi. Niedzisiejsze.

Rozkręca się nam seria opowiadań amerykańskich od wydawnictwa Czarne. Tym razem grubszy tom zatytułowany „Komu ukazał się wiatr” autorstwa Carson McCullers. Trafiamy na gorące Południe Stanów Zjednoczonych, żeby przyjrzeć się tamtejszym mieszkańcom. A właściwie ich stosunkowi do świata, co...

Rozwiń

Zwiń

Od razu należy podkreślić, że Barbara Sadurska powieść dłuższą niż zazwyczaj napisała. Główną bohaterką jest Balbina, która przychodzi pechowego dnia na świat, tj. 13 grudnia 1981 roku. Rzecz dzieje się w Trzęsawiskach gdzie przepływa rzeka Bajka. No i od razu zostają naznaczona piętnem, gdyż jej babcia przez resztę wsi uznawana jest jako wiedźma, a rodzice, no cóż, też mają swoje problemy, o których lokalna społeczność wie. Dotyka ją więc seria odrzuceń, które będą z nią do końca naszej opowieści. Aha, a rząd nad światem sprawuje Mocarstwo Watykańskie.

Tak, „Bajka, Bajeczka” jest dystopią. Dystopią, w której księża nadzorują kobiety w każdym aspekcie. Z nauk w szkole została religia. Właściwie nie ma takiego fragmentu rzeczywistości, którego nie kontrolowałby Kościół. Naturalnie, żeby powieść toczyła się dalej, nasza bohaterka musi się nie zgadzać na tę rzeczywistość. Gniew napędza jej każdy ruch. Ta niezgoda sprawia, że nie łyka żadnych bajek o rzeczywistości, w której żyje. Groza sąsiaduje z groteską, język ostry jak brzytwa, a całość zapada w pamięć.

Od razu należy podkreślić, że Barbara Sadurska powieść dłuższą niż zazwyczaj napisała. Główną bohaterką jest Balbina, która przychodzi pechowego dnia na świat, tj. 13 grudnia 1981 roku. Rzecz dzieje się w Trzęsawiskach gdzie przepływa rzeka Bajka. No i od razu zostają naznaczona piętnem, g...

Rozwiń

Zwiń

Anna Cieplak postanowiła dać nam precyzyjny komunikat o swej powieści już w tytule. „Cało huty” to opowieść o Hucie Katowice, ale podana z innej strony. Przede wszystkim patrzymy na nią oczami Ewy i Uli, które pełne entuzjazmu przyjechały budować nową Polskę, której huta symbolem być miała. Tymczasem ich opowieści, trochę z boku wielkiej historii, która wówczas się działa, dotyczy nie tylko rozczarowania tym jak wygląda świat, ale przede wszystkim jest zderzeniem z przemocą seksualną, która zostawia ślad na kolejne pokolenia również obecne w tej powieści.

Tytułowe ciało huty dla głównych bohaterek stanie się raczej ciałem pożerającym. Jedna zostanie zwolniona z pracy, a druga ucieknie w alkohol. Jest także Maja, córka Uli, która w innej rzeczywistości, innym czasie doznaje podobnych ran, co jej matka, ale jej droga ma skończyć się inaczej. Zbyt prosto i nachalnie to połączenie przeszłości z teraźniejszością Cieplak buduje. Sądzę, że mogła zaufać inteligencji czytelniczek i zbudować tę historię z większych niuansów.

Takie proste zestawienia węgiel przeciwko zieleni, czy rozciągłość traum, moim zdaniem odbierają nieco powieści. Przydałoby się więcej światłocienia, szarości, a nie tylko skrajności. Dzięki temu – myślę – powieść zyskałaby na prawdziwości, jeśli tak w o fikcji w ogóle mówić można. Zadowolenie jest, ale nie do końca.

Anna Cieplak postanowiła dać nam precyzyjny komunikat o swej powieści już w tytule. „Cało huty” to opowieść o Hucie Katowice, ale podana z innej strony. Przede wszystkim patrzymy na nią oczami Ewy i Uli, które pełne entuzjazmu przyjechały budować nową Polskę, której huta symbolem być miała...

Rozwiń

Zwiń

Czy spotkanie kolegów z liceum może być tematem na powieść? Pewnie, że może. Choć warto dodać: zależy od autorki lub autora jak je przedstawią i rozwiną. W każdym razie to jest początek powieści „Ostatni” Maćka Bielawskiego, który serwuje nam sporą objętościowo powieść właśnie o grupie przyjaciół (może to za duże słowo?), którzy postanawiają utworzyć fundusz, na który będą wpłacać umówioną sumę pieniędzy, a który trafi do tego kto z nich umrze ostatni. I to on zdecyduje co zrobi ze wszystkimi pieniędzmi. Pomysł smakowity, choć dla całej powieści praktycznie nieistotny.

Rzecz w tym, że powieść utkana jest z opowieści o życiu każdego z bohaterów. W dziewięcioczęściowym podziale śledzimy losy wszystkich (!) koleżków, a każdemu los rozdaje inne karty. Jeden jest alkoholikiem, drugi problemy rodzinny, a jeszcze inny się jąka i asertywność nie jest jego mocną stroną. Zasadniczo tu zaznaczę jeden z problemów powieści. Nie wszyscy bohaterowie są równie zajmujący, niektórzy wręcz męczący, a czytanie o wszystkich sprawia, że niektóre życiorysy się plączą i trop się urywa. Jeśli taki był zamiar, to szanuję, ale niekoniecznie podziwiam.

Wraz ze zmianami naszych bohaterów zmienia się również kraj. Bo wspólnego najwięcej mają właśnie poprzez kraj zamieszkania. Nie szukałbym na siłę innych łączników, ale ciut trudno uwierzyć w ich „braterską miłość”. Wyolbrzymiam, ale pozwala mi na to Bielawski, który pewnie pisze i jest świadomym twórcą, który pisze bardzo dobre dialogi, ale przestrzelił z fabułą, a konkretnie z jej rozmiarem i z niemal całkowitym brakiem innych perspektyw, które pokazałby nam bohaterów. Snują się te opowieści o nich, czasami z mniejszym sensem, co sprawia, że ja nie dźwignąłem tej powieści. To znaczy przeczytałem ją, ale było zadanie nużące i musiałem jakoś szantażować sam siebie, żeby ukończyć.

Brakuje mi również: kobiet, które byłyby istotami żywszymi, a nie tylko służyły jako eksponaty uwypuklające wieczną męską walkę o nie wiadomo co; postaci zrywnych, by nie rzec kolorowych; literackiej fantazji, która dodałaby kolorytu tej powieści, a konkretnie sprawiłaby, że byłoby na czym oko zawiesić; czegoś więcej niż wiecznie dojmującej egzystencji, bo trudno uwierzyć w takie życie; o poczuciu humoru zapomniałem nawet. Czy „prawda o Polsce” musi mieć fizjonomię okrutnie zmęczonego czterdziestolatka jojczącego na wszystko? Naprawdę?

Czy spotkanie kolegów z liceum może być tematem na powieść? Pewnie, że może. Choć warto dodać: zależy od autorki lub autora jak je przedstawią i rozwiną. W każdym razie to jest początek powieści „Ostatni” Maćka Bielawskiego, który serwuje nam sporą objętościowo powieść właśnie o grupie prz...

Rozwiń

Zwiń

Epidemia opioidowa w USA jest faktem, więc potrzeba było znakomitej literatury faktu, żeby ja opisać. Bo przecież nie wypada skupić się jedynie na jej skutkach, ale może ciekawiej by było nazwać architektów tego co spotkało rzesze Amerykanów i opisać ich los. Patrick Radden Keefe – autor wybitnego reportażu „Cokolwiek powiesz, nic nie mów” – okazał się właściwym człowiekiem do tego zadania. W swej obszernej książce wziął na warsztat rodzinę Sacklerów, albowiem to właśnie oni stworzyli ten wielki system dzięki któremu zarobili masę pieniędzy, co pozwoliło na skorumpowanie systemu nadzorczego oraz na wywinięcie im się od odpowiedzialności.

Autor precyzyjnie pokazał jak rodziło się imperium farmaceutyczne Sacklerów i jest to lektura fascynująca, gdyż obserwowanie tych mechanizmów, żądzy władzy i bezwzględności w czasach jest fascynujące jak serial „Sukcesja”. Niejako przy okazji pokazane zostały mechanizmy wielkiego biznesu. Weźmy przykład Valium, który za pomocą reklam pozwolił firmie go produkującej na osiągnięcie sprzedaży na poziomie stu milionów dolarów. Problem w tym, że zarówno firmą produkującą, jak i reklamującą rządził ten sam człowiek, czyli Arthur Sackler. Więc kiedy zaczęto wskazywać na uzależnionych od Valium marketingowymi zabiegami zaczęto mówić, że to przecież wina ludzi, a nie leku. Bo lek zawsze jest zdrowy.

Tylko, że to nie do końca prawda. OxyContin lek, o który najbardziej chodzi w tym reportażu, pojawił się na rynku z potężnym wsparciem marketingowym. Cztery lata wystarczyły, żeby przebić sprzedaż Viagry, a to za sprawą m.in. nagradzania handlowców, którzy nakłaniali lekarzy do wystawiania nieprzytomnej liczby recept. Dygresja: porównajcie to z handlowcami, którzy sprzedawali kredyty we frankach szwajcarskich albo początki ostatniego kryzysu finansowego i sprzedaż kredytów hipotecznych komu się dało niezależnie od dochodu. Mechanizm łudząco podobny zadziałał również tu.

Tylko tytanicznej pracy reportera zawdzięczamy precyzyjny i ułożony obraz krętactw, oszustw, przekupstw, które przez lata czyniła rodzina Sacklerów. Niejako jest to dowód, że nawet w USA (a może szczególnie w USA?) takie rzeczy mają miejsce, a skala poraża, gdy autor przytacza statystyki uzależnionych, zmarłych i to jak mało obchodziło to zarówno farmaceutów, lekarzy czy nadzór administracyjny nad rynkiem leków. Świat chemicznej ulgi potrzebny był wielu ludziom, ale budowanie zysku na krzywdzie to zwykłe przestępstwo, a nie powód, aby nazwisko tych ludzi zdobiło uniwersytety czy muzea sztuki.

Jest we mnie mała obawa, że taka książka może przyczynić się do spadku zaufania do firm farmaceutycznych w ogóle i podbić takie kwestie jak np. niechęć do szczepionek, ale nie mam wątpliwości, że jest to rzecz istotna i dobrze dla nas, że powstała. I jeszcze tylko mała rzecz techniczna, ale warta uwypuklenia. Otóż na końcu autor precyzyjnie pokazuje jak zbierał informacje, co było ich źródłem, a także stawia sprawę jasno, że cała książka przeszła niezależny fact-checking. Autor udostępnił tam wszystkie swoje źródła osobowe, transkrypcje wywiadów i wszystko co miał. I tak właśnie – proszę państwa – powstaje prawda.

Epidemia opioidowa w USA jest faktem, więc potrzeba było znakomitej literatury faktu, żeby ja opisać. Bo przecież nie wypada skupić się jedynie na jej skutkach, ale może ciekawiej by było nazwać architektów tego co spotkało rzesze Amerykanów i opisać ich los. Patrick Radden Keefe – autor w...

Rozwiń

Zwiń